गावातील पिक्चर
पिक्चरच्या तयारीचा महत्वाचा भाग म्हणजे पिचरची पेटी. मुक्कामाच्या
गाडीने पेटी गावात यायची.मंडळाची पोर आधीच एस टि स्टॅंडवर हजर असायची. शेवटची गाडी पेटीवाल्या माणसाला घेऊन यायची. पेटीवाला गाडीतून उतरला की पोर एस. टी. वाल्याकडे मोठ्या कृतज्ञतेने बघायची. फिट पॅन्ट ,रंगीबेरंगी शर्ट आणि पांढर्या रंगाची चप्पल हे सहज ओळखता येणार पेटीवाल्याच रूप असायचा.
पेटीवाला रुबाबात खाली उतरायचा. पोर त्याच्याभोवती जमायची. त्याच्या हातात एक अल्युमिनीयमची पेटी किंवा सुटकेस असायची आणि यातच पिक्चरचा खजिना असायचा. या पेटीलाच पिक्चरची पेटी म्हणायचे. पेटी गावात आली आहे ही आनंदाची खबर संपुर्ण गावात वार्याच्या वेगाने पसरायची. पेटी आली आहे अशी अधिकृत घोषणा लाऊडस्पीकर वरून व्हायची. पेटीवाल्याची सोय सोसायटीच्या ऑफिसात व्हायची. मंडळाचे कार्यकर्ते त्याच्या पाहुणचारात रमायचे.
बाजारात किंवा मठातल्या मैदानात पांढराशुभ्र पडदा लावला जायचा. भुरभुर पडणार्या पावसाचा किंचित रागच यायचा........गाववाल्यांचा रागरंग बघून तोही थांबायचा. मंडळाच्या कार्यकर्तांच्या उत्साहाला भरत यायच ....आकडा टाकून किंवा कोणाच्यातरी घरून लाईटची व्यवस्था व्हायची. हाॅटेलातल्या टेबलाला मैदानात मध्यभागी उभा राहायचा मान मिळायचा. माजघर आणि चुलीचा पोतारा आवरून आयाबाया पिक्चरच्या तयारीला लागायच्या. खाली अंथरायला जाजम, खताच रिकामे टिकं किंवा जूने पोते हाताशी घेतलं जायचं. छोट्या लेकरांना स्वेटर टोपी घालून तयार केल जायचं. अंगावर पांघरायला धोतराच धडप नाहीतर जुन दंडाच लुगड असायच. दाराच्या कड्याकुलपांची ओढून तपासणी होऊन सर्वजण पिक्चरच्या दिशेने निघायचे. गल्लीबोळातून माणसांचे लोंढे ठरलेल्या जागी जमायचे. योग्य ठिकाण आणि शेजारी बघून बसण्याची जागा फायनल व्हायची. जमलेल्या लोकांत गरीब-श्रीमंत, लहान-मोठा, स्त्री-पुरूष असे भेदभाव नसायचे. वेगवेगळ्या जाती धर्माची सर्व मंडळी एकत्र यायची. लोकमान्य टिळकांच्या स्वप्नातील गणेशोत्सवातील सामाजिक एकी गावकर्यात या पिक्चरच्या निमित्ताने बघायला मिळायची.
मधल्या वेळात मंडळाचा इतिहास माईकवरून ऐकविला जायचा. पेटीवाला मोठ्या तांत्रिकाच्या थाटात फोकसची आणि फिल्मच्या रिळाची अॅडजेसमेंट करायचा. मशीनमधून निघालेल्या फोकसच्या वाटेत हात, टाॅवेल अस काहीबाही मध्ये येऊन वेगवेगळ्या आकृत्या पडद्यावर दिसायच्या. मंडळाचे कार्यकर्ते हातातील बागायतदार टाॅवेलच शस्त्र करून उगीच मध्ये उभ राहणाराना खाली बसवून शिस्त लावत. अंधारात दृष्टी कमी झाल्याने चेहर्याजवळ जाऊन निरखून बघून पोर मित्रांची ओळख पटवून आपपल्या ग्रुपमधी सामील व्हायची. आता दिवसाउजेडी लोक एकमेकांना पाहूनही तोंड वळवून निघून जातात....त्यावेळी अस नव्हत.पेटीची पुजा करून नारळ फोडणे ही उद्घाटनाची औपचारिकता असायची.उद्घाटनाचा मान मंडळांच्या अध्यक्षांना असायचा. माईकवरून अध्यक्षांना उद्घाटनाची विनंती व्हायची. गर्दीत बसलेली अध्यक्षांची मालकीण अभिमानाने लाजायची.अगरबत्तीच्या वासाने आणि नारळाच्या आवाजाने उद्घाटनाची घोषणा व्हायची. सुरवातीला बाहेरच्या देशातील गव्हाच्या शेतीची किंवा अशीच काहीतरी ट्रायल रिळ असायची.... आणि शेवटी 7,6,...3,2,1 असे उलटे काऊंटडाऊन होउन मूळ पिक्चरला सुरूवात व्हायची.
अजुन एक आठवण
मिलिटरी कॅम्पातला चित्रपट
मी त्यावेळी टेंबलाईवाडीत राहत होतो.१९८२-८३ च्या सुमारास टेंबलाई टेकडी जवळच्या मिलिटरी कॅम्प मध्ये जवानासाठी दर शनिवारी रात्री १० वाजता चित्रपट दाखवत असत.
नंतर हा चित्रपट खुला करून फक्त एक रूपयात प्रेक्षकांना दाखवला जाऊ लागला.यासाठी चार दिवस अगोदर शनिवारी कोणता चित्रपट आहे हे समजण्यासाठी कॅम्पच्या दारात बोर्ड लावला जात असे.शनिवारी रात्री ९ पासुन कोणी चालत,कोणी सायकलवरून त्या शांत रात्री रस्त्यावर जाताना पाहायला मिळत.यामध्ये महिला वर्गाचा पण सामावेश असे.अवघा एक रूपया तिकीट असलयाने कोल्हापूरच्या उपनगरातुन चिक्कार प्रेक्षक येत असत.इकडे उचगाव,मुडशिंगी,टेंबलावाडी तर तिकडील रंकाळा,शिवाजी पेठ,मंगळवार पेठ,बावडा ते कळंबा भागातुन प्रेक्षक तो चित्रपट पाहायला येत.
रात्रीच्या शांत व शिस्तप्रिय मिलिटरी कॅम्प मधील वातावरण गंभीर असे,कोणी मवाल्याने दंगा केलाच तर फौज तयारच असे यामुळे हुल्लडबाजी नव्हतीच.टेकडयाच्या उतारावर पार खाली १७ एम एमचा पडदा तर वर फिल्म प्रोजेक्टर असे.महिला व पुरूषाकरिता विभागणी करून ताडपत्रीची बैठक व्यवस्था असे.
मुख्य चित्रपट मिलिटरीचे साहेब आल्यावर चालू होत असे.तोवर फिल्म डिविजनचे लहान चित्रपट दाखवत असे.
या कॅम्प मध्ये मी मेरा गाँव मेरा देश,देशप्रेमी,जिगरी दोस्त,अपनापन,दोस्ताना,सुळावरची पोळी,हिच खरी दौलत,दैवत,देवता असे कितीतरी चित्रपट पाहिले.
चित्रपट चालू असताना रिळ मध्येच तुटली तरी चित्रपटगृहात दंगा करणारे मवाली लोक येथे मात्र चुळबुळ करत शांत बसलेले असत,कारण सभोवती मिलिटरी जवानाची दहशत असे.
रात्री १२ वाजता घाटगे पाटील कारखान्याचा भोंगा वाजण्याच्या सुमारास चित्रपट सुटत असे त्यावेळी रस्त्यावर बायाबापडे,मुले झोंबता वारा सहन करत,चित्रपटावर गप्पा मारत घर जवळ करीत असत.हिवाळयात तर काही जण थंडीपासून बचावासाठी चादरही आणत असत.
पण १९८६ च्या सुमारास कोणी मिलिटरीचा नवा साहेब बदलुन आला व हा खेळ बंद पडला तो कायमचाच.तोवर नुकतीच कोठे कोठे तुरळक घरावर भलेमोठे टीव्हीचे अॅंटेना दिसु लागले होते.मिलिटरी कॅम्पातल्या पाहिलेल्या त्या चित्रपटाची अजुन आठवण येते.
अनिल पाटील पेठवडगाव
9890875498